Schoolleiderschap wordt doorheen de tijd algemeen erkend als een centraal element van het onderwijs. Hoe we naar schoolleiderschap kijken en wat het precies inhoudt, evolueert echter doorheen de tijd (Leithwood & Duke, 1999). Anders gezegd, de theorie en praktijk van schoolleiderschap veranderen. Recent kunnen we in Vlaanderen – net als in de meeste Westerse landen – twee evoluties onderscheiden die een aanzienlijke impact hebben gehad op schoolleiderschap.

Ten eerste is er een gewijzigde opstelling van de onderwijsoverheid in haar beleid. Er is meer en meer sprake van een faciliterende of zich terugtrekkende overheid, waarbij steeds meer autonomie en beslissingsbevoegdheden naar het...

Eenduidig omschrijven wat schoolleiderschap inhoudt, blijkt geen gemakkelijke opgave. Dit vertaalt zich in het ontbreken van een algemeen aanvaarde definitie in de literatuur (Bush, 2003; Bush & Glover, 2003; Coleman & Earley, 2005; Leithwood & Duke, 1999; Vandenberghe, 2008). Toch is er overeenstemming over een aantal bepalende kenmerken van schoolleiderschap en de verhouding met de verwante termen ‘management’ en ‘administratie’. In wat volgt verduidelijken we eerst de verhouding tussen leiderschap, management en administratie. Daarna bespreken we een aantal essentiële eigenschappen van schoolleiderschap. Op basis hiervan stellen we vervolgens een definitie van schoolleiderschap (en -management) voor.

Leiderschap, management en administratie zijn aanverwante begrippen, die...

In dit hoofdstuk stellen we een conceptueel kader voor om schoolleiderschap te bestuderen in onderwijsorganisaties die groter worden en die geacht worden een eigen lokaal beleid te ontwikkelen (zie hoofdstuk 1), zoals scholengemeenschappen. Het wil een geïntegreerd overzicht bieden van de constitutieve elementen van schoolleiderschap (afkomstig uit de conceptualiseringen van schoolleiderschap besproken in hoofdstuk 2) en hun onderlinge relaties.

Het conceptueel kader kan ook dienst doen als landkaart om te navigeren doorheen de theorievorming en het onderzoek over schoolleiderschap. Met andere woorden, het conceptueel kader is een model of kaart waarop relevante factoren en dimensies van schoolleiderschap gesitueerd worden. Belangrijk...

In dit hoofdstuk stellen we een onderzoek voor naar de samenwerking tussen directeurs in vier scholengemeenschappen. Aldus stellen we de leiderschapspraktijken op het bovenschoolse niveau centraal. Hiertoe gebruiken we de micropolitieke theorie, die stelt dat organisatieleden handelen vanuit hun belangen. Deze theorie laat toe te analyseren of en op welke manier de belangen van directeurs een invloed hebben op de feitelijke samenwerking in scholengemeenschappen. Op basis van interviews met de leden van de colleges van directeurs, maakten we kwalitatief-interpretatieve gevalsstudies van vier Vlaamse scholengemeenschappen (twee uit het basis- en twee uit het secundair onderwijs). In drie van deze scholengemeenschappen bleek...

Onze onderzoeksinteresse gaat uit naar besluitvorming door het college van directeurs op het bovenschoolse niveau. We veronderstellen dat directeurs hiertoe met elkaar in interactie treden en onderhandelen over de betekenis die men geeft aan bepaalde kwesties. Het college van directeurs neemt beslissingen immers in principe in overleg. De coördinerend directeur functioneert hierbij als een ‘primus inter pares’ en bekleedt dus geen hiërarchisch hogere positie. In deze zin is er sprake van een verschuiving in het patroon van de organisatie van hiërarchisch leiderschap naar meer gelijkwaardige vormen van leiderschap waarin ieder de verantwoordelijkheid heeft om te definiëren wat er aan de...

In dit hoofdstuk beschrijven we zowel de methodologie die aan de basis ligt van deze deelstudie als het concrete opzet en de gebruikte methoden van dataverzameling en -analyse.

De methodologie verwijst naar de theoretische en filosofische uitgangspunten die aan de basis liggen van het onderzoek (Brewer, 2000). In die zin behoort kaderanalyse (zie hoofdstuk 6) als analytisch kader ook tot onze methodologie. Zoals de term kaderanalyse zelf suggereert, beschouwen we het immers als een benadering die zowel een theoretisch kader als een onderzoeksmethodologie biedt. We menen echter dat het als onderzoeksmethodologie een aanvulling behoeft voor de studie van concrete interacties....

Reeds van in 2009 werken de directeurs van De Klimop, De Kring en De Wandelaar, samen²⁵met de coördinerend directeur, aan een nieuw reglement voor de evaluatie van het personeel, dat zal gelden in elk van de scholen²⁶. De scholen dienen de nieuwe decretale bepalingen (daterend van 2007) immers te vertalen in hun eigen evaluatiereglement (zie ook Tuytens, 2012). Hierbij is men vertrokken van een aantal documenten (artefacten), zoals het oude evaluatiereglement van de scholengemeenschap en een ontwerptekst aangeboden door het Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs (VVKSO). Figuur 8 biedt een overzicht van deze artefacten, alsook van degene...

De aanleiding voor dit dossier is het aflopen van de huidige samenwerkingsovereenkomst van de scholengemeenschap en het opstarten van een nieuwe in het volgende schooljaar. Naar aanleiding hiervan heeft men in het voorjaar van 2011 de scholengemeenschap geëvalueerd en gesprekken gevoerd over de toekomst van de scholengemeenschap. Hierbij hield men er ook rekening mee dat de huidige coördinerend directeur, die op het moment van de gesprekken voltijds werkte, vanaf 1 januari 2012 halftijds zou werken tot 31 augustus 2014, waarna ze op pensioen zou gaan.

Het dossiertraject strekt zich uit over drie vergaderingen. Tijdens de vergadering van 31 mei 2011...

Deze deelstudie spitste zich toe op de processen van besluitvorming door het college van directeurs (en de afgevaardigden van inrichtende machten) op het bovenschoolse niveau. Om deze processen te bestuderen, maakten we gebruik van een interactieve benadering van kaderanalyse, zoals ontwikkeld in de sociale en organisatiepsychologie. Deze benadering stelt lokale, collectieve processen van betekenisgeving centraal. In hoofdstuk 5 boden we een overzicht van de centrale kenmerken van deze benadering. We vatten deze kort samen.

Kaderen houdt in dat men bepaalde aspecten van een kwestie belicht, zodat men deze kwestie op een bepaalde manier definieert of problematiseert, oorzaken aanwijst, een morele...