Het boek dat u vandaag in handen houdt, is het vijftiende in de reeksLessen voor de XXIste eeuw.Niemand kon destijds vermoeden dat de reeks het zo lang zou volhouden. In de loop der jaren is aan de formule weinig veranderd, wat er allicht op wijst dat die oorspronkelijke formule beantwoordde aan een reële verwachting. De basisgedachte is dan ook verrassend eenvoudig. In de alsmaar toenemende stroom aan kennis allerhande, willen mensen heldere, betrouwbare informatie. Tegelijk moet ze ook synthetisch, overzichtelijk en up-to-date zijn. En als het even kan, goed gepresenteerd. Dat laatste betekent niet noodzakelijk met veel toeters...

Het is verleidelijk om een parallel te trekken tussen de actuele crisis en wat er in 1973 gebeurde bij de eerste olieschok. Toen – zo weten we nu – ging het om een economische crisis die ingeleid werd door ‘externe schokken’, maar die diep geworteld zat in een brede waaier van maatschappelijke veranderingen: de oliecrisis deed zich voor in volle economische transitieperiode (van industrie naar diensten), in een sterk evoluerende maatschappelijke context (individualisering, emancipatie van de vrouw en gezinsdestabilisering) en in een tijdsgewricht waarin de doorbraak van de milieuproblematiek (met het eerste Rapport van de Club van Rome), van de secularisering en...

Sinds het prille begin van de informatica en de computerwetenschappen is de mens gefascineerd door de vraag of machines intelligent kunnen zijn. Dit is het domein van de kunstmatige intelligentie (zie ook Russell en Norvig), een term die voor het eerst gebruikt werd door John McCarthy, toen hij in Dartmouth in 1956 de nu legendarische eerste workshop rond dit thema organiseerde. De kunstmatige intelligentie heeft dus onlangs zijn vijftigste verjaardag gevierd. Ze wil een antwoord bieden op de bovenstaande vraag door daadwerkelijk machines (zeg maar robots of computers) te ontwikkelen die op een of andere manier intelligent gedrag vertonen. Daardoor...

Alles wat we weten over de wereld om ons heen bereikt ons via onze zintuigen. We horen, zien, voelen, ruiken en proeven bijna continu, zonder te beseffen hoe waardevol de zintuigsystemen zijn. Tot we soms moeten vaststellen dat we sensorische waarneming kunnen verliezen, door hersenschade bijvoorbeeld, maar evengoed door een eenvoudige verkoudheid die ons onze smaak-en reukzin tijdelijk ontneemt. Gelukkig kan geheel of gedeeltelijk verlies van een van de zinnen gedeeltelijk gecompenseerd worden via training. Verbetering van onze kennis over de opbouw en werking van de zintuigsystemen en hun interactie staat dan ook centraal bij het uitwerken van nieuwe therapieën...

Het valt zelden op hoe het ethos van onze moderne samenlevingen door media beïnvloed wordt. Door de doorgedreven verkaveling van onze kennis in domeinspecifieke disciplines, komen brede verbanden immers zelden aan de orde. Iedereen gaat er spontaan van uit dat wat als ‘marketing’ geldt, niets te maken heeft met ‘ethiek’ of wat als ‘communicatie’ doorgaat geen verband houdt met ‘ethos’. Het zouden allemaal gescheiden werelden betreffen. Soms stelt men zich voor dat de verschillende benaderingen van de werkelijkheid kunnen opgevat worden als verschillende ‘brillen’ om naar dezelfde werkelijkheid te kijken, maar ook in dat geval vertikt men het de verschillende...

Lange tijd gingen vooral economen ervan uit dat welvaart en geluk min of meer samengaan met materiële rijkdom en dat economische groei mensen ook gelukkiger maakt. Ze hielden daarin wel een slag om de arm. Natuurlijk wordt het menselijke geluk ook door andere dan materiële factoren bepaald. En natuurlijk is de meting van economische groei onvolmaakt. De milieuverontreiniging wordt niet gemeten, maar de inspanningen om de ecologische problemen te verhelpen verhoogt wel weer het bruto binnenlands product. Toch bleef de intieme overtuiging bestaan dat een maatschappij die er materieel en economisch op vooruitgaat ook beter in staat is om conflicten...

De vraag of een menselijke eigenschap bepaald wordt door onze omgeving of door onze genen stelt zich in veel situaties. Als vader en zoon Merckx allebei goeie renners zijn, betekent dit dan dat Axel van zijn vader superieure genen heeft overgeërfd of komt dit doordat hij al van kleins af gestimuleerd werd om veel te fietsen en te trainen? Criminaliteit komt soms voor in bepaalde families. Betekent dit dat de neiging tot agressie aangeboren is of zijn deze personen slachtoffer van een ongelukkige jeugd? Is homoseksualiteit aangeboren of bepaald door de omgeving, of is het een vrije keuze? In bepaalde...

In 1998 werd het eerste dierlijk genoom, het erfelijk materiaal van de bodemnematode worm in kaart gebracht. Daarna volgden snel genoomprojecten van de mens en van verschillende andere dieren. Erfelijk materiaal bestaat uit DNA (desoxyribonucleïnezuur), dat met behulp van een alfabet van vier letters (de basen A, T, C en G) de informatie van het leven bevat. Het menselijk referentiegenoom telt ruim drie miljard basenparen. Daaronder vallen de chromosomen 1 tot en met 22, en het X-en het Y-chromosoom. Over hoeveel informatie spreken we hier? Voor de mens is dit te vergelijken met tweehonderd telefoonboeken van elk duizend bladzijden volgedrukt...

‘Yes, we can!’ Niemand die deze slogan intussen niet kent. Maar wat zit er achter die woorden? In eerste instantie was die uitroep van Barack Obama bedoeld als strijdkreet in de race om de Democratische nominatie voor het presidentschap van de Verenigde Staten. Het was zijn manier om zijn aanhangers een hart onder de riem te steken en hen, in de eerste weken en maanden van de campagne, er toe aan te manen niet de moed te verliezen, erin te blijven geloven, ook al gaven de meeste politieke analisten en commentatoren de senator uit Illinois niet veel kans de nominatie...

Een mens drinkt gemiddeld 2 liter water per dag, maar om zijn voedsel te produceren wordt er dagelijks 3000 liter water per persoon verbruikt. Deze enorme hoeveelheid water is nodig, omdat (voedsel) gewassen water verdampen tijdens hun groeicyclus. Het grootste deel van het water dat plantenwortels uit de bodem onttrekken, wordt getransporteerd naar intercellulaire ruimtes in de bladeren. Daar verdampt het water en de gevormde waterdamp wordt dan via kleine openingen (huidmondjes) in de bladeren afgevoerd naar de atmosfeer. Zo verdwijnen er dagelijks vanuit een veld duizenden liters water per hectare. Tegelijk nemen de planten via hun huidmondjes ook CO...

Het moderne voetbal is met de intrede van het grote geld een volwaardige commerciële business geworden, tot spijt van vele rechtgeaarde sportliefhebbers. Hoewel het in de sport nog altijd draait om het behalen van de overwinning, moeten we toch stilaan de vraag stellen of met de komst van miljoenen investeringen het realiseren van een financiële return stilaan niet de bovenhand haalt op sportief succes. We willen in deze bijdrage echter niet de normatieve, moraliserende of nostalgische toer op, noch willen we ons beklagen over wat verloren is gegaan van de oude glorie van de sport zonder geld en de gevaren...

Recente debatten over China’s economische groei en zijn verdere integratie in processen van economische globalisering leggen in toenemende mate de klemtoon op de externaliteiten van deze evolutie. Samen met de erkenning van de uitzonderlijke economische verwezenlijkingen van het land is er aandacht voor problemen zoals sociale ongelijkheid, stedelijke armoede, schijnbaar oncontroleerbare luchtverontreiniging, illegaal storten van toxisch afval en milieuongevallen. De sociale en ecologische gevolgen van China’s economische groei staan ondertussen centraal in het denken over de toekomst van het land, maar eveneens over meer globale thema’s zoals economische competitiviteit en arbeidsnormen waarop Chinese keuzes een invloed hebben. Hetzelfde geldt voor...

Het is het jaar 1901. In een tuberculosekliniek in het Amerikaanse stadje Dorchester, in de staat Massachusetts, waar patiënten met het laatste stadium van tuberculose worden opgenomen en verzorgd, staat een man in een donkere kamer naast het bed van een stervende patiënt. Hij houdt iedere beweging nauwlettend in de gaten. Hij let niet zozeer op de stervende man zelf, maar meer op de stand van de grote Fairbanks-weegschaal, waarop de man met bed en al ligt. Aangezien er nauwelijks een beschrijving van de opstelling is overgeleverd, weet niemand hoe de opstelling er precies heeft uitgezien. Maar waarom zou iemand...